Zmęczona gleba to efekt dynamicznie rozwijającej się gospodarki i rosnących oczekiwań konsumentów. Często wymuszają oni na rolnikach intensywne wykorzystanie pól uprawnych. Z bogactw naturalnych należy korzystać w sposób przemyślany, bowiem nadmierna eksploatacja ziemi może nieść wyjątkowo przykre konsekwencje w postaci „zmęczenia gleby”.

Na czym polega efekt „zmęczonej gleby”?

„Zmęczona gleba”, możemy o niej mówić wówczas, gdy na skutek silnego użytkowania gleby dochodzi do zaburzenia procesów chemicznych, biologicznych, a nawet zmiany odczynu pH. Zazwyczaj zjawisko to ma miejsce w wielkich gospodarstwach, które zajmują się uprawą roślin z jednej rodziny gatunkowej (w tzw. monokulturze), np. szczególnie często w sadownictwie, gdzie zyskało nawet nazwę „choroby replantacyjnej gleby”. Innymi stosowanymi określeniami są:

• „wykoniczynienie” – „zmęczenie gleby” ciągłą uprawą roślin motylkowatych, np. koniczyny
• „wyłubinienie” – „zmęczenie gleby” uprawą łubinu;
• „wyburaczenie” – „zmęczenie gleby” uprawą buraków.

W wyniku uprawiania monokultur w glebie gromadzą się patogeny, które prowadzą do koncentracji substancji toksycznych i wyczerpania życiodajnych mikroelementów.

Zjawisko „zmęczonej gleby” może występować zarówno na glebach lekkich, jak i zwięzłych. Jego efektem jest stopniowe zmniejszanie się urodzajności plonów. Niebezpieczne dla rozwoju roślin może być też pogorszenie się stosunków powietrzno-wodnych gruntu. Zazwyczaj odbywa się to razem ze spadkiem żyzności gleby nawożonej w nieprzemyślany sposób. Podobnie jak w przypadku uprawiania monokultur, w ziemi gromadzą się minerały niewykorzystywane przez rośliny. Można temu zapobiec regularnie wykonując analizę chemiczną gleby lub stosując mączki bazaltowe, których nie da się przedawkować.

„Zmęczona gleba” – poznaj symptomy

Największym zagrożeniem, jakie niesie ze sobą pojawienie się efektu „zmęczenia gleby” jest brak możliwości osiągnięcia wydajnych plonów. Może się tak dziać bez względu na to, jak wysokie dawki nawozów są stosowane.

Negatywny wpływ na strukturę gleby może wywrzeć przedłużająca się zima oraz intensywne roztopy. Są to powody, dla których należy odpowiednio wcześnie zadbać o przygotowanie gruntu przed mrozami. Można to zrobić jesienią, spulchniając, odchwaszczając i napowietrzając glebę. To dobry czas, aby zastosować odpowiednie nawozy. Dopiero tak zabezpieczona ziemia będzie mogła odpocząć od intensywnych upraw i zregenerować się przed wiosną.

Jak można przeciwdziałać „zmęczeniu gleby”

Jednym ze sposobów zapobiegania występowania efektu „zmęczenia gleby”, jest odpowiednie nawożenie związkami mineralnymi w celu wzbogacenia jej składu chemicznego w niezbędne dla rozwoju roślin pierwiastki.

W przypadku pojawienia się wspomnianego zjawiska, konieczne jest łagodzenie go w sposób kompleksowy, uwzględniający zabiegi, które wpłyną korzystnie na fizyczne i chemiczne właściwości gleby, a w dalszej perspektywie zapewnią jej równowagę biologiczną i odpowiednie pH. Na tym polega remineralizacja gruntu uprawnego, którą najprościej przeprowadzić wykorzystując w tym celu produkty pochodzące ze skał bazaltowych. Są one odporne na wypłukiwanie przez wodę i zawierają niezbędne pierwiastki. Dostępne zarówno w wersji granulatu oraz mączki, która jest z łatwością przyswajana przez ziemię i znakomicie łączy się z próchnicą.

Innym sposobem na poprawę właściwości gleby jest uprawa całkiem nowych gatunków w ramach zmianowania. Polega ono na ścisłym zaplanowaniu kolejności hodowanych na danym polu płodów rolnych. Idealnym rozwiązaniem jest eliminacja z uprawy roślin, które doprowadziły do „zmęczenia gleby” na okres od 4 do 6 lat i zastąpienie ich innymi gatunkami.

Stan sanitarny gleby poprawić można także decydując się na uprawę roślin fitosanitarnych (np. żyto, kukurydza, cykoria), których ogromną zaletą jest poprawa systemu ukorzenienia i pozytywny wpływ na mikroflorę ziemi. Wprowadzenie roślin fitosanitarnych jako międzyplonów sprzyja poprawie struktury gleby oraz żyzności. Trzeba jednak zadbać o to, aby wybrana roślina nie należała do tej samej rodziny, co gatunek, który doprowadził do wyjałowienia.